A GAITA GALEGA (I). HISTORIA

Historia da Gaita

En Europa non se teñen referencias da gaita ata os séculos IX e X d. C., e foi na Baixa Idade Media cando a gaita obtivo gran popularidade en todo o continente, entrando en decadencia a partir do século XVIII, aínda que sobrevive no ámbito da música popular e en zonas tan dispersas, como Galicia, Asturias, León, Cantabria, Escocia, Irlanda, Bretaña, Hungría, Italia, Suíza, Suecia, Alemaña, Irán, Paquistán, India etc.

A popularidade das gaitas comezou a partir do século XII, posiblemente en relación co esplendor e desenvolvemento musical de varios lugares de Europa. Moitos modelos de gaita empezaron a desenvolverse durante esta época. Dise que Roberto Bruce, rei de Escocia, partiu á batalla de Bannockburn (1314) acompañado de gaiteiros.

Os modelos conservados de gaitas anteriores ao século XVIII son extremadamente raros. Con todo, consérvanse numerosas pinturas, debuxos, gravados e ilustracións manuscritas. As diverxencias entre os modelos adoitan ser enormes, pero parece que os fabricantes de gaitas da época eran, no seu maior parte, artesáns da madeira con coñecementos musicais e artesanais moi rudimentarios.

O papel da gaita na música variou sensiblemente de lugar a lugar, pero en Bulgaria dise que "Unha voda sen gaita é como un funeral" e en Bretaña é un elemento moi popular nos festivais relixiosos. Tamén en Bretaña e nas Illas Británicas convertéronse os gaiteiros en parte dos ministreles itinerantes, actuando como mensaxeiros e estendendo noticias e música por dondequiera que viaxasen. Os gaiteiros comezaron cara ao século XVI a desprazar en Escocia aos arpistas, os principais músicos célticos desde época romana. En 1760, Joseph MacDonald escribiu en Escocia Compleat Theory, o primeiro estudo serio de gaita e música de gaita. En Inglaterra, William Dixon xa escribira un manuscrito na década de 1730 referente á música das "border pipes", moi similares ás gaitas escocesas modernas, pero que constitúen un modelo distinto. Dixon recolleu moitas melodías populares que posteriormente serían reimpresas noutras obras semellantes. A comezos do século XIX, John Peacok coleccionou moitas das melodías de Dixon na súa selección de música de gaita.

Con todo, a medida que a música clásica occidental desenvolvíase, tanto en termos de sofisticación musical como de tecnoloxía instrumental, as gaitas de moitos países perderon popularidade nas orquestras, desaparecendo xeralmente ata o século XX.

Coa expansión do Imperio Británico, tamén se difundiu a gaita escocesa a través dos soldados e emigrantes de orixe escocesa. Con todo, o rexurdimento da gaita escocesa e doutros modelos puntuais foi excepcional e pode dicirse que ata despois da Segunda Guerra Mundial, moitas tradicións de música popular de gaita entraron en decadencia e comezaron a ser desprazadas por instrumentos de tradición máis clásica, como o violín e posteriormente polo gramófono e a radio. A gaita sobreviviu na música tradicional e nalgúns grupos pechados, por exemplo as forzas policiais de Escocia, Canadá, Australia e os Estados Unidos (aínda que non moi estendida), así como bandas folklóricas e populares.

Progresivamente foi recuperando outros ámbitos, como funerais militares, civís, vodas, bailes, festas e romarías.

A gaita experimentou un certo renacemento desde a Segunda Guerra Mundial, fomentado pola popularidade da música e os bailes folklóricos, que salvou da desaparición moitos modelos de gaita que en séculos anteriores foran especialmente populares.

Como se produciu a evolución da gaita en Galicia nos últimos séculos?

Polo que á evolución en Galicia respecta, entre os séculos XII e XIV, as peregrinacións entre Galicia e outros países fixeron que a gaita se difundise por toda Europa. Esta foi levada polos peregrinos de regreso aos seus países, foi utilizada polos monxes benedictinos en pequenas igrexas rurais realizando a función que habitualmente correspondía ao órgano litúrxico. Finalmente, a gaita, foi difundida polos propios galegos que saían a outros países para buscar fortuna.

O primeiro gaiteiro galego sobre o que existe documentación escrita foi o ourensán Gómes Mouro que, segundo consta, foi contratado en decembro de 1458 polo Concello de Ourense para amenizar diversos actos.



Para obter esta información PDF, pinche aquí.